Η βία, η κάθε μορφή βίας, σχετίζεται αποκλειστικά με τη γνωστή δυάδα, τον θύτη και το θύμα. Πάντα υπάρχει εκείνος που θέλει να ασκεί έλεγχο και εξουσία με κάθε μέσο. Που θέλει να καλύπτει τις ορέξεις του, τραυματίζοντας τον άλλον. Που θέλει να νιώθει σημαντικός με την επιβλητικότητα και τον αυταρχισμό του. Και από την άλλη υπάρχει και ο άλλος, αυτός που ανέχεται, υπομένει, ελπίζει…. Που προσπαθεί ίσως «να φτιάξει» την κατάσταση, να κατανοήσει, να δώσει μια ακόμα ευκαιρία… Που δεν έχει τη δύναμη, ούτε και τα εφόδια να δραπετεύσει από όλο αυτό. Που απλώς δεν ξέρει.

Και πράγματι έτσι είναι…. Σε κάθε μορφή βίας υπάρχει εκείνος που θα λεηλατήσει το σώμα ή τη ψυχή ή και τα δυο του άλλου και εκείνος που θα τραυματιστεί ανεπανόρθωτα. Πέρα από αυτούς τους δυο όμως, υπάρχει και κάτι ακόμα….μια παθογενής κοινωνία. Η παθογένεια μιας ολόκληρης κοινωνίας είναι αυτή που γεννά θύτες και θύματα. Η παθογένεια της κοινωνίας είναι αυτή που γεννά τη βία. Θύτες και θύματα είναι το σύμπτωμα, η βροντερή φωνή που μας υπενθυμίζει πως εδώ κάτι δεν πάει καλά….

Έτσι είναι ωφέλιμο αλλά και απαραίτητο θα έλεγα, εκτός από το να εξετάζουμε και να διερευνούμε μεμονωμένα τους θύτες και τα θύματα, να λαμβάνουμε υπόψη και το όλον, την κοινωνία στην οποία ζουν, μεγαλώνουν και ανήκουν… Είναι σαν να ασχολούμαστε με τους σάπιους καρπούς που βγάζει ένα δέντρο, να διαμαρτυρόμαστε γιατί οι καρποί είναι σάπιοι αλλά να μην μπαίνουμε στον κόπο να τσεκάρουμε το ίδιο το δέντρο, στο σύνολο του, αυτό που ουσιαστικά παράγει τους σάπιους καρπούς. Για να κατανοήσουμε γιατί οι καρποί είναι σάπιοι χρειάζεται να ασχοληθούμε με όλο το δέντρο, αντίστοιχα για να κατανοήσουμε την ύπαρξη της βίας – του θύτη &του θύματος- χρειάζεται να ασχοληθούμε με ολόκληρη την κοινωνία στο σύνολο της.

Η κοινωνία αυτή λοιπόν έχει βαθιά μέσα της ριζωμένες αξίες, νόρμες και πεποιθήσεις που «νομιμοποιούν» τη βία και μεταβιβάζονται από γενιά σε γενιά, διατηρώντας την ισχύ τους μέχρι και σήμερα. Οι πεποιθήσεις αυτές βασισμένες στην πατριαρχία και στα έμφυλα στερεότυπα έχουν περάσει στις εσωτερικές μας εγγραφές και μας καθορίζουν, διαμορφώνουν τον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε τον κόσμο, τους άλλους, τον εαυτό μας. Καθημερινά άντρες και γυναίκες χωρίς να το θέλουμε αλλά και χωρίς να το ξέρουμε «νομιμοποιούμε» τη βία και ταυτόχρονα τη συντηρούμε. Καθημερινά άντρες και γυναίκες αντιμετωπίζουμε τα αγόρια και έπειτα τους άντρες μας, ως εκείνους που είναι «από τη φύση τους» κυνηγοί, δηλαδή τους εκπαιδεύουμε κατά μια έννοια πως είναι υποχρεωμένοι να κυνηγούν και να πιάνουν το θήραμα τους, να εκπληρώνουν τις επιθυμίες τους με κάθε μέσο, να μην τα παρατάνε…., γιατί πολύ απλώς αυτό ορίζει ο ρόλος τους ως άντρες. Ταυτόχρονα δίνοντας τους το ρόλο του κουβαλητή, της κολώνας του σπιτιού, τους δίνουμε κατά κάποιον τρόπο και μια παραπάνω εξουσία – ισχύ. Αφού εγώ είμαι αυτός που προσφέρω, που κρατάω την οικογένεια, είμαι ο αρχηγός…, άρα έχω και την απόλυτη εξουσία. Ο ρόλος του άντρα είναι άμεσα συνυφασμένος με τη δύναμη, την εξουσία, την επιβολή που αν δεν το κάνει είναι σαν να συγκρούεται και ουσιαστικά να απαρνείται την ταυτότητα του. Από την άλλη, άντρες και γυναίκες, φερόμαστε στα κορίτσια και έπειτα στις γυναίκες, ως εκείνες που η φύση τις έχει κάνει πιο συγκαταβατικές, πιο υποχωρητικές, με υπομονή και ψυχραιμία ώστε να κατανοούν και να κατευνάζουν τις επιθετικές ορμές (από τη δήθεν πάλι φύση) των αντρών. Οι γυναίκες είναι οι συναισθηματικά ευάλωτες, εκείνες που λυγίζουν, που αποδιοργανώνονται.

Νοηματοδοτούνται δηλαδή με μια αδυναμία που αυτόματα τις βάζει σε θέση μη ισχύος, λόγω ανικανότητας σαφώς από τη φύση. Έτσι αφού αυτή η «φύση» κάνει τις γυναίκες με αδυναμίες και ευαλωτότητες, δίνεται κάθε δικαίωμα στους άντρες να επιβάλλονται, αφού αυτοί έχουν τη δύναμη και την ικανότητα. Παράλληλα αφού η «φύση» κάνει τις γυναίκες πιο ήρεμες, ( από τη βρεφική κιόλας ηλικία ακούμε πως τα κορίτσια μωρά είναι πιο ήσυχα) δίνεται κάθε δικαίωμα στους άντρες να βιαιοπραγούν, ως «τα ανήσυχα πνεύματα», ενώ εκείνες να ανέχονται και να σιωπούν. Έτσι οι προκαθορισμένες ιδιότητες και συμπεριφορές που αναλαμβάνει το κάθε φύλο, δήθεν στο βωμό της φύσης, αποτελούν και τους βασικούς πυλώνες εμφάνισης και διατήρησης της βίας.

Σε ένα δεύτερο επίπεδο τα οικογενειακά υποσυστήματα, τα οποία είναι δομημένα πάνω στις συγκεκριμένες αρχές και πεποιθήσεις του κοινωνικού υπερσυστήματος, συντελούν με τη σειρά τους στην μετάδοση της βίας. Πρόκειται για τη λεγόμενη διαγενεακή μεταβίβαση της βίας. Παιδιά όπου στην πατρική τους οικογένεια βίωναν την κακοποίηση, τείνουν στην ενήλικη ζωή τους να λειτουργούν είτε ως θύτες, είτε ως θύματα. Η κακοποίηση δηλαδή μεταφέρεται στις επόμενες γενιές είτε με ενεργητικότητα – άσκηση βίας, είτε με παθητικότητα – ανοχή. Πιο συγκεκριμένα παιδιά – συνήθως αγόρια- όπου ο ένας γονέας τους -συνήθως ο πατέρας- ήταν επιθετικός, φαίνεται πως γίνονται εξίσου επιθετικοί ως ενήλικες, ενώ αντίθετα παιδιά -συνήθως κορίτσια- όπου ο άλλος γονέας – συνήθως η μητέρα- ήταν παθητικός και ανεκτικός στη βία, φαίνεται πως ακολουθούν το ρόλο του θύματος. Η υιοθέτηση είτε μιας επιθετικής, είτε μιας ανεκτικής στη βία συμπεριφοράς, όμοιας με εκείνης που βίωναν στο πατρικό οικογενειακό τους σύστημα, αφενός πηγάζει από τις εσωτερικές τους εγγραφές οι οποίες νοηματοδοτούν μια τέτοια πράξη ως αποδεκτή, άμεσα συνυφασμένη με τον εκάστοτε ρόλο τους, αφετέρου αποτελεί μια ενδόμυχη ανάγκη τους για ταύτιση με τον αντίστοιχο γονέα, γινόμενος όμοιος με αυτόν και αποτελώντας (όπως οφείλει) τη συνέχεια του. Ταυτόχρονα στον αντίποδα αυτού βρίσκεται η αντιστροφή ρόλων. Αντί δηλαδή τα παιδιά να ταυτίζονται και να επαναλαμβάνουν όμοιες συμπεριφορές, λειτουργούν αντίστροφα, αλλάζοντας ρόλο. Από θύματα γίνονται θύτες και από θύτες, θύματα. Στην απεγνωσμένη προσπάθεια τους να διαφοροποιηθούν, πηγαίνουν στην απέναντι πλευρά, συντηρώντας ωστόσο και πάλι χωρίς να το θέλουν και να το ξέρουν, τον φαύλο κύκλο της βίας.

Μια άλλη εκδοχή που αντανακλά την παθογένεια της κοινωνίας και συντελεί με τον τρόπο της στην άσκηση της βίας είναι η ποιότητα των συναισθηματικών δεσμών εντός του οικογενειακού πλαισίου. Η πιο σημαντική σχέση που διαμορφώνει ο κάθε άνθρωπος στη ζωή του και η οποία καθορίζει την μετέπειτα ζωή του, τον τρόπο που αντιλαμβάνεται τους άλλους αλλά και τον εαυτό του, είναι αυτή με τους σημαντικούς άλλους (κατά βάση τους γονείς) κατά τα πρώτα χρόνια της ζωής του. Ο τρόπος που συμπεριφέρονται οι γονείς στο παιδί από την αρχή της γέννησης του, αποτελεί τον καθρέφτη του παιδιού, καθρεφτίζει δηλαδή το πως θα νοηματοδοτεί τον κόσμο, τις σχέσεις του με τους άλλους αλλά και με τον εαυτό του. Έτσι παιδιά όπου οι γονείς τους δεν ήταν συναισθηματικά διαθέσιμοι, που ήταν απορριπτικοί, επικριτικοί και δεν τα αποδέχονταν, που δεν άκουγαν τις ανάγκες τους αλλά τα τιμωρούσαν, ως σωστή μέθοδο διαπαιδαγώγησης για να γίνουν «σωστοί και συνετοί άνθρωποι», δεν κατάφεραν να δημιουργήσουν έναν ασφαλή δεσμό μαζί τους. Και αυτό έχει ένα πολύ μεγάλο κόστος, πολύ μεγαλύτερο από αυτό που νομίζουμε…. Παιδιά με ανασφαλή συναισθηματικό δεσμό με τα σημαντικά τους πρόσωπα, παιδιά όπου έχουν απορριφθεί, παιδιά όπου δεν έχουν βιώσει τη συναισθηματική ζεστασιά και εγγύτητα…, γίνονται στερημένοι συναισθηματικά ενήλικες. Γίνονται ενήλικες όπου στην προσπάθεια τους να φανούν, να νιώσουν πως αξίζουν, να ακουστούν, να λάβουν την πολυπόθητη αγάπη και αποδοχή, γίνονται βίαιοι και επιθετικοί, θύτες, ελέγχοντας τη ζωή των άλλων. Από την άλλη πλευρά μπορεί τα ίδια παιδιά, αντιλαμβανόμενα τον εαυτό τους ως πρόσωπα που δεν αξίζουν (αφού δεν αγαπήθηκαν και δεν πήραν από τους ίδιους τους τους γονείς, δεν αξίζουν να πάρουν από κανέναν) να γίνονται ενήλικες θύματα, που ανέχονται, υπομένουν, σιωπούν. Ο συναισθηματικά ανασφαλής δεσμός που έχει δημιουργήσει το κάθε παιδί με τα βασικά πρόσωπα φροντίδας του, τους γονείς του, δεν πρόκειται μόνο για ένα ενδοοικογενειακό ζήτημα. Πρόκειται για ένα ζήτημα που αφορά μια ολόκληρη δυσλειτουργική κοινωνία…Μια κοινωνία που έχει αναθρέψει πολλές γενιές συναισθηματικά στερημένες…., οι οποίες μεταφέρουν την παθογένεια τους στο σήμερα.

Έτσι δεν είναι να εστιάζουμε μόνο στο θύτη και στο θύμα, αλλά και στο πως αυτοί δημιουργήθηκαν. Τελικά πέρα από τη γνωστή δυάδα της βίας « θύτης- θύμα», υπάρχει και ένα τρίτο πρόσωπο, αυτό της κοινωνίας. Μιας κοινωνίας που καλλιεργεί, δίνει χώρο, δέχεται, ανέχεται, σιωπά απέναντι στη βία.

«Πάνω από 10 χρόνια δεν μιλούσα για αυτό…σε κανέναν.., ούτε στον εαυτό μου…ήταν μια βαθιά πληγή μέσα μου που με το να μην μιλάω, με το να κάνω πως δεν υπάρχει νόμιζα πως πονούσα λιγότερο…..Ο πόνος όμως αυτής της πληγής, όσο και αν δεν μιλούσα, όσο και αν δεν το καταλάβαινα, ήταν εκεί, παντού.. στις σχέσεις μου, στην καθημερινότητα μου, στην επαφή με τον εαυτό μου που ντρεπόμουν να τον πλησιάσω…. Μόλις όμως μίλησα κατάλαβα πόσο πολύ πόνο κουβάλαγα όλα αυτά τα χρόνια… Μόλις μίλησα…ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΘΗΚΑ» αυτά είναι τα αυτούσια λόγια μιας θεραπευόμενης μου που κακοποιούνταν από τον τότε σύντροφο της 10 χρόνια πριν. Ομοίως και η κοινωνία μας έχει αυτή τη βαθιά πληγή μέσα της και βασανίζεται, υποφέρει, πονά…. Όσο σιωπά, παραμένει αιχμάλωτη στα δεσμά της βίας. Χρειάζεται να μιλήσει μέσα από τα στόματα όλων μας, χρειάζεται να ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΘΕΙ.