Τι είναι η ψυχική υγεία

Η ψυχική υγεία σύμφωνα με τον παγκόσμιο οργανισμό υγείας είναι η κατάσταση ευεξίας όπου κάθε άτομο αντιμετωπίζει με επιτυχία τα προβλήματα της ζωής, μπορεί να εργαστεί παραγωγικά, και να συμμετέχει ενεργά στο κοινωνικό του περιβάλλον και όχι απλώς η απουσία ενός προβλήματος ή μιας διαταραχής.
Η ψυχική υγεία είναι το ένα μέρος (αφού το άλλο μέρος αφορά τη σωματική- είναι συνδεδεμένες -αδιαχώριστες) της συνολικής ευημερίας-ευεξίας του ατόμου.
Είναι η κατάσταση του ατόμου να λειτουργεί ικανοποιητικά σε επίπεδο σκέψης, συναισθήματος και συμπεριφοράς.

Έχει να κάνει με την ισορροπία, με την εσωτερική ευεξία-πληρότητα, με την ικανότητα να διαχειρίζεται αποτελεσματικά τα άγχη και τις δυσκολίες που προκύπτουν, με την ανθεκτικότητα. Αυτό δεν σημαίνει πως το άτομο δεν έχει ή ξεπερνάει τα προβλήματα και τις δυσκολίες που του προκύπτουν αλλά με το να μπορεί να τα βιώνει και να τα διαχειρίζεται σε σημείο τέτοιο που δεν τον καταβάλουν που δεν επηρεάζουν τη λειτουργικότητα του.

Πως μπορώ να φροντίσω τη ψυχική μου υγεία

* Να αναγνωρίσω την αξία – σημαντικότητα της ψυχικής υγείας.

Υπάρχει έντονα η τάση η σημαντικότητα της ψυχικής υγείας να υποτιμάται. Έχουμε μάθει να δίνουμε μεγαλύτερη αξία στις σωματικές δυσκολίες που μπορεί να μας προκύπτουν και να ζητάμε βοήθεια, ενώ τα συναισθήματα και ότι μας δυσκολεύει σε ψυχοσυναισθηματικό επίπεδο να τα αφήνουμε στην άκρη. Πολλές φορές μάλιστα τα υποτιμούμαι , τα επικρίνουμε και ακόμα χειρότερα μας μαλώνουμε για αυτά (πχ λέμε πρέπει να είσαι πιο δυνατός/η, κάνεις σαν μικρό παιδί, είσαι απαράδεκτος/η, δεν πρέπει να νιώθεις όπως νιώθεις). Είναι σημαντικό λοιπόν να αναγνωρίσουμε πόσο σημαντική είναι και η ψυχική μας υγεία η οποία είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με τη σωματική και να τη φροντίσουμε. Αρκετά βοηθητικό θα ήταν να σκεφτείτε το εξής: Αν πονούσε το πόδι σας τι θα κάνατε? Θα αναζητούσατε ξεκούραση, θα βάζατε ίσως πάγο ή κάποια κρέμα, θα επισκεπτόσασταν έναν γιατρό. Αντίστοιχα αν ήσασταν αγχωμένοι/ες ή δυσκολεμένοι/ες με ένα γεγονός τι θα κάνατε? Συνήθως το αγνοείται, συνεχίζεται να μένετε με τη δυσκολία, να αγνοείται τη δυσκολία και να σας φορτώνετε και με άλλα – συνεχίζετε κανονικά και παράλληλα να έχετε ίσως νεύρα και ένταση, να τα βάζετε με τον εαυτό σας ή με τους άλλους. Σε καμία περίπτωση όμως δεν κάνετε τίποτα φροντιστικό. Η ψυχική σας υγεία μένει αφρόντιστη, τα σημάδια της ωστόσο συνεχίζουν να υπάρχουν, άμεσα και έμμεσα, επηρεάζοντας πολλές φορές και τη σωματική σας λειτουργία.

* Να αρχίσω να με ακούω και να με αγκαλιάζω.

Το πρώτο και βασικότερο κομμάτι στη φροντίδα της ψυχικής υγείας είναι να ακούω τις ανάγκες και τα συναισθήματα μου. Πως νιώθω με αυτό που μου συμβαίνει? Είναι σημαντικό λοιπόν αρχικά να με ρωτάω και να ακούω το συναίσθημα μου, να μπορώ να το εντοπίζω και να το προσδιορίζω. Μόνο όταν ξέρω τι έχω μπορώ να κάνω και κάτι για αυτό.

* Να βιώνω το συναίσθημα μου – τη στιγμή μου!

Αφού εντοπίζω το συναίσθημα μου, αυτό που νιώθω τη δεδομένη στιγμή, είναι σημαντικό να το βιώσω, να το αγκαλιάσω και όχι να το απορρίψω. Να μείνω με αυτό που μου συμβαίνει, ακόμα και αν είναι δυσάρεστο, και όχι να προσπαθήσω να το εξαφανίσω περιμένοντας την μαγική λύση ούτε να το καλύψω κάτω από το χαλί» δίνοντας τη προσοχή μου σε κάτι άλλο ή κάνοντας «πως δεν υπάρχει. Κάτι τέτοιο δεν βοηθάει όπως νομίζουμε αλλά αντίθετα κρατάει καταπιεσμένο, εγκλωβισμένο και ανέκφραστο το συναίσθημα μου γεγονός που οδηγεί σε φαύλο κύκλο, αφού αυτό στη συνέχεια επανέρχεται μεγαλύτερο και «πιο δυσκολεμένο».

* Να αφουγκράζομαι τι έχει να μου πει αυτό που βιώνω-αισθάνομαι

Είναι σημαντικό όπως προαναφέρθηκε, αντί να καλύπτω και να ξεφεύγω από αυτό που αισθάνομαι, να μένω κοντά του, να το βιώνω και να προσπαθώ να δω τι έχει να μου πει. Καθετί που νιώθουμε έχει έναν λόγο ύπαρξης, δεν συμβαίνει τυχαία. Καθετί που νιώθουμε εκφράζει μια ανάγκη μας, μια δυσκολία μας, μια επιθυμία μας….κάτι θέλει να μας πει! Χρειάζεται λοιπόν να δούμε την ύπαρξη του ως ευκαιρία που μας επικοινωνεί έμμεσα κάτι που χρειαζόμαστε ή κάτι που μας δυσκολεύει. Που μας «χτυπάει το καμπανάκι» να ακούσουμε και να αναλάβουμε δράση!

*Να μου δείχνω Κατανόηση, να μου φέρομαι Ευγενικά και να με Υποστηρίζω!

Είναι πολύ σημαντικό να δίνω χρόνο, να κατανοώ και να συμπεριφέρομαι ευγενικά στο βίωμα μου, όποιο και αν είναι αυτό, όσο και αν με δυσκολεύει. Αν αρχίζω και κατηγορώ ή μαλώνω τον εαυτό μου για αυτό που νιώθω το μόνο που θα πετύχω είναι να δυσκολευτώ ακόμα περισσότερο. Πώς θα συμπεριφερόσασταν σε ένα παιδί που ήταν τραυματισμένο και πονούσε? Μάλλον θα το αγκαλιάζατε, θα το παρηγορούσατε, θα του μιλούσατε όμορφα και ευγενικά. Αντίστοιχα και ο εαυτός μας όταν περνάει δύσκολα δεν χρειάζεται ούτε μαγικές λύσεις, ούτε επικρίσεις και αξιολογήσεις για το τι έκανε και τι δεν έκανε καλά. Το μόνο που χρειάζεται είναι κατανόηση και υποστήριξη. Μπορείτε να μιλήσετε στον εαυτό σας λέγοντας : “Είναι πράγματι πολύ δύσκολο αυτό που βιώνεις, έχεις πολύ άγχος για το νέο κύκλο της ζωής σου, φαίνεται πως φοβάσαι πολύ…. Eγώ όμως είμαι εδώ για σένα, να σε ακούσω, να σε φροντίσω όσο χρειαστεί!”

* Να ξεχωρίσω τη δυσκολία από τον εαυτό μου.

Συνήθως έχουμε την τάση τη δυσκολία και το συναίσθημα που βιώνουμε να τα θεωρούμε ένα αναπόσπαστο κομμάτι με τον εαυτό μας. Θεωρούμε πως εμείς και αυτό που νιώθουμε είναι ένα! Πολύ συχνά άλλωστε λέμε είμαι φοβισμένος, είμαι αγχωμένος αντί για νιώθω φόβο, άγχος κτλ. Το συναίσθημα μας δηλαδή μας το «φοράμε» ως ιδιότητα του εαυτού μας και όχι ως μια συγκεκριμένη κατάσταση που συμβαίνει μια δεδομένη στιγμή. Αυτό μας οδηγεί ωστόσο στην παγίδα 1) να θεωρούμε πως αφού είναι δικό μας κομμάτι του εαυτού μας είναι κάτι μόνιμο, μη αναστρέψιμο, ένα αρνητικό στοιχείο που θέλοντας και μη πρέπει να κουβαλάμε και 2) αυτή η νοηματοδότηση μας τοποθετεί σε παθητικό ρόλο, σε θέση ανημπόριας. Έτσι είναι σημαντικό να μπορέσουμε να τα διαχωρίσουμε. Άλλο η δυσκολία – το συναίσθημα μας και άλλο ο εαυτός μας. Ο εαυτός μας είναι η βάση, αυτός που μπορεί να βιώσει και να διαχειριστεί κάθε συναίσθημα το οποίο χρειάζεται να θυμόμαστε πως είναι κάτι το ευμετάβλητο και το παροδικό. Αν καταφέρουμε να κάνουμε αυτό το διαχωρισμό σίγουρα θα μας αδειάσουμε από πολλά βάρη που μας φορτώνουμε και παράλληλα θα έχουμε έναν πιο ενεργό άρα και πιο φροντιστικό ρόλο στα διάφορα που συμβαίνουν στη ζωή μας.

* Να αναλάβω εγώ ο/η ίδιος/ια την Ευθύνη και τη Φροντίδα της ψυχικής μου υγείας.

Υπάρχει η τάση να μεταθέτουμε την ευθύνη για αυτά που νιώθουμε και βιώνουμε σε εξωτερικούς παράγοντες. Ακούγεται πολύ συχνά το «δεν είμαι καλά» να είναι αποτέλεσμα εξωτερικών συνθηκών ή συμπεριφοράς κάποιου άλλου ανθρώπου. Λόγου χάρη, «μου χάλασε η διάθεση (αλλιώς σίγουρα θα ήμουν καλά) επειδή χάλασε ξαφνικά ο καιρός ή επειδή με καθυστέρησε ο συνάδερφος στη δουλειά». Ωστόσο αυτή η νοηματοδότηση μας βάζει σε ρόλο παθητικό και εξαρτώμενο πάντα από κάποιον και κάτι άλλο, γεγονός που μας εμποδίζει από τη φροντίδα της ψυχικής μας υγείας που είναι αποκλειστικά δική μας και μόνο δουλειά.

* Να με Ξεκουράζω, να με Φροντίζω, να με έχω Προτεραιότητα

Πολλές φορές λόγω των πολλαπλών ρόλων που έχουμε και των ευθυνών που αναλαμβάνουμε, δίνουμε όλη μας την προσοχή σε αυτά- στο πως να τα κάνουμε όσο πιο καλά &σωστά γίνεται- και θέτουμε τον εαυτό μας σε «δεύτερη μοίρα». Ο εαυτός μας όμως χρειάζεται να είναι πρωταγωνιστής! Και αυτό δεν είναι καθόλου εγωιστικό. Αντίθετα είναι χρήσιμο και απαραίτητο. Για να μπορέσουμε να διεκπεραιώσουμε όλα όσα έχουμε αναλάβει ορθά και ικανοποιητικά χρειάζεται πρώτα από όλα εμείς, ο εαυτός μας, να είναι καλά. Διαφορετικά ακόμα και αν έχουμε την επιθυμία και τη θέληση, δεν θα μπορούμε. Για να δώσουμε, χρειάζεται πρώτα να έχουμε εμείς! Έτσι είναι σημαντικό να ακούμε τις ανάγκες μας, να μας δίνουμε προσωπικό χώρο, να μας ξεκουράζουμε και να μας χαλαρώνουμε, να μας προσφέρουμε κάτι που μας ευχαριστεί. Μπορούμε για παράδειγμα να κάνουμε ένα διάλειμμα μέσα στην γεμάτη απαιτήσεις μέρα και να πάμε μια βόλτα, να διαβάσουμε ένα βιβλίο, να μιλήσουμε με έναν φίλο. Στο πλαίσιο της αυτοφροντίδας έγκειται και μια ισορροπημένη διατροφή σε συνδυασμό με ένα είδος άσκησης που μας ταιριάζει και με τον καλό ύπνο. Είναι σημαντικό λοιπόν να μας βάλουμε προτεραιότητα και να μάθουμε να μας φροντίζουμε.., χωρίς τύχεις και ενοχές, με αγάπη…., για εμάς αλλά και για τους άλλους και τα άλλα που έχουμε αναλάβει!

* Να ζητάω βοήθεια

Είναι τόσο σημαντικό και φροντιστικό το να ζητάω βοήθεια όταν νιώθω πως το χρειάζομαι. Υπάρχει η πεποίθηση πως η αναζήτηση βοήθειας είναι ένδειξη αδυναμίας. Ωστόσο η αναζήτηση βοήθειας είναι ένδειξη δύναμης και τόλμης! Θέλει πολύ θάρρος να ζητήσεις βοήθεια γιατί αυτό σημαίνει πως μπορείς και βλέπεις τον εαυτό σου ανοιχτά, μαζί και με τα ευάλωτα κομμάτια του. Η αναζήτηση βοήθειας είναι το κλειδί αλλά και η επιθυμία σου για να πας παρακάτω. Έτσι μην ξεχνάς όταν το έχεις ανάγκη να ζητάς βοήθεια!