Η εργοθεραπεία είναι ένα από τα θέματα που αρχίζουν να κυριαρχούν στις συζητήσεις μεταξύ γονιών. Ακόμη και αν κανένας δεν έχει να μοιραστεί μία προσωπική εμπειρία, σίγουρα όλοι το έχουν ακούσει να αναφέρεται συχνά στο σχολείο, στις δραστηριότητες, στον παιδότοπο. Γενικά όπου υπάρχουν γονείς με εύλογες ανησυχίες για το πώς θα είναι σίγουροι ότι το παιδί τους αναπτύσσεται σωστά και πώς θα το βοηθήσουν να αντιμετωπίσει τυχόν δυσκολίες που επηρεάζουν την καθημερινότητά του.

Για να κατανοήσουμε πλήρως τι είναι η εργοθεραπεία, ποια είναι τα σημάδια που μας δείχνουν ότι ένα παιδί την χρειάζεται, αν υπάρχει σωστή ηλικία για να γίνει η αξιολόγηση και να ξεκινήσει συνεδρίες, καθώς και άλλες σχετικές απορίες, συναντήσαμε τις εργοθεραπεύτριες Ξανθή Κόλλια και Μιχαέλα Κοντογιάννη και συζητήσαμε αναλυτικά μαζί τους για το θέμα.

Τι είναι η εργοθεραπεία;

Η εργοθεραπεία ανήκει στις επιστήμες υγείας και πρόνοιας. Στόχο έχει να καταστήσει τα άτομα ικανά να εκτελούν και να συμμετέχουν στα έργα της καθημερινής τους ζωής. Βοηθάει δηλαδή να κάνουν πράγματα που θέλουν και χρειάζονται μέσω της χρήσης στοχοκατευθυνόμενων δραστηριοτήτων.

Οι εργοθεραπευτές:

• εμπλέκουν ανθρώπους όλων των ηλικιών, βοηθώντας τους να
  ζήσουν τη ζωή τους στο έπακρον, ανεξάρτητα από τις δυσκολίες
  που μπορεί να έχουν,
• διαθέτουν μία ολιστική προσέγγιση, στην οποία δίνεται έμφαση
  στην προσαρμογή του ατόμου στο περιβάλλον.

Έργο είναι καθετί που το παιδί εμπλέκεται και έχει νόημα για εκείνο. Πιο συγκεκριμένα, είναι όλες εκείνες οι δραστηριότητες που πρέπει να κάνει σε καθημερινή βάση, συμπεριλαμβάνοντας το πώς να παίξει με τους άλλους, να επικοινωνήσει, να είναι μέλος της οικογένειας του, να αυτοεξυπηρετείται και να συμμετέχει στο σχολείο.

Ποιος είναι αυτός που θα μας παραπέμψει στον εργοθεραπευτή; 

Τις περισσότερες φορές οι γονείς μαθαίνουν για την εργοθεραπεία είτε από τον παιδίατρο τους, που παρακολουθεί την αναπτυξιακή εξέλιξή του παιδιού και ανιχνεύει πρώιμα σημάδια, είτε από τους νηπιαγωγούς – δασκάλους που βλέπουν καθημερινά το παιδί στο σχολείο και εντοπίζουν πιθανές δυσκολίες. Ωστόσο, καθώς πλέον η πρόσβαση σε πληροφορίες είναι εύκολη, πολλοί γονείς μόνοι τους αναζητούν και αποφασίζουν να επισκεφτούν έναν εργοθεραπευτή.

Έχει όμως νόημα για τους γονείς να έρθουν από μόνοι τους για αξιολόγηση του παιδιού, αν δεν τους το έχει προτείνει κάποιος ειδικός;

Σαφώς είναι μία σωστή επιλογή. Είναι σημαντικό στη νηπιακή ηλικία να πραγματοποιείται μία αξιολόγηση από εργοθεραπευτή και λογοθεραπευτή, ώστε να εντοπίζονται πιθανές δυσκολίες. Όπως θα αναφερθεί και παρακάτω, η πρώιμη παρέμβαση είναι σημαντική και κρίσιμη για τη μετέπειτα εξέλιξη ενός παιδιού.

Υπάρχει σωστή ηλικία για να ξεκινήσει ένα παιδί εργοθεραπεία και αντιστοίχως, κάποια ηλικία πέραν της οποίας δεν θα φέρει αποτελέσματα;

Όσο πιο μικρό ξεκινήσει ένα παιδί την εργοθεραπεία τόσο καλύτερα αποτελέσματα θα έχει. Η πρώιμη παρέμβαση είναι σημαντική και παρουσιάζει περισσότερα θετικά αποτελέσματα, καθώς σε νεαρότερη ηλικία τα παιδιά είναι πιο ευέλικτα. Έτσι διευκολύνεται η παρέμβαση, με αποτέλεσμα τη σταδιακή μείωση του
αναπτυξιακού χάσματος.

Επιπρόσθετα, είναι σημαντικό να αναφερθούμε στην νευροπλαστικότητα του εγκεφάλου, δηλαδή την ικανότητα του να αλλάζει, να προσαρμόζεται σε νέες συνθήκες, καθώς και να δημιουργεί νέες συνάψεις. Η ικανότητα αυτή επιτρέπει στο παιδί τη βέλτιστη αφομοίωση των ερεθισμάτων που δέχεται. Επομένως, όσο μικρότερη η ηλικία παρέμβασης, τόσο το καλύτερο λαμβάνοντας υπόψη την νευροπλαστικότητα του νεαρού εγκεφάλου.

Ποια είναι τα σημάδια που θα μας οδηγήσουν στον εργοθεραπευτή;

Η Εργοθεραπεία, όπως έχει αναφερθεί παρεμβαίνει στα καθημερινά έργα των ανθρώπων. Για ένα παιδί αναφερόμαστε κυρίως στην αυτοφροντίδα, στο σχολείο, στο παιχνίδι, την κοινωνική συμμετοχή και τον ύπνο. Πιθανές αποκλίσεις από την τυπική ανάπτυξη (π.χ. καθυστέρηση σε κινητικά ορόσημα, δυσκολία στη μετάβαση σε στερεές τροφές) καθώς και συμπεριφορές που μπορεί να δυσκολεύουν την καθημερινότητα (π.χ. δυσκολία στο ντύσιμο, δυσκολία στη διατήρηση της καθιστής θέσης στο σχολείο) είναι καλό να μας προβληματίσουν. Αρχικά, είναι σημαντικό να
συζητήσουμε με τον παιδίατρό μας και στη συνέχεια να απευθυνθούμε σε εργοθεραπευτή.

Ο παρακάτω οδηγός μπορεί να φανεί χρήσιμος ώστε να εντοπίσουμε σημάδια που χρήζουν εργοθεραπευτικής συμβουλής. Συγκεκριμένα, αν το παιδί σας παρουσιάζει 3 ή και περισσότερες από τις παρακάτω δυσκολίες, μιλήστε στον (απευθυνθείτε στον) εργοθεραπευτή σας.

1. Αρνείται να παίξει με παιδιά της ηλικίας του ή να αυτοεξυπηρετηθεί
2. Διαθέτει ελαττωμένο μυϊκό τόνο, φαίνεται αδύναμο
3. Είναι αδέξιο, πέφτει εύκολα και συχνά
4. Πέφτει πάνω σε άλλους ή σε έπιπλα και έχει δυσκολία στο να υπολογίσει τη θέση του σώματός του σε σχέση με το περιβάλλον του
5. Σπάει εύκολα τα παιχνίδια ή τα κραγιόνια του
6. Δεν του αρέσει να πηδάει, να κάνει κούνια ή να ανεβαίνει σε ψηλά αντικείμενα
7. Έχει δυσκολία να ζωγραφίζει μέσα στις γραμμές, να κάνει παζλ ή να κόβει με το ψαλίδι, καθώς και γενικότερα να ακολουθεί σχολικές δραστηριότητες.
8. Η ανάπτυξη λόγου και ομιλίας έχει καθυστερήσει
9. Είναι υπερκινητικό, δεν μπορεί να ησυχάσει
10. Δεν του αρέσει το μπάνιο, το κόψιμο μαλλιών και νυχιών, αγκαλιές και φιλιά
11. Είναι υπερευαίσθητο στις μυρωδιές, γεύσεις, θορύβους ή αγγίγματα
12. Αποφεύγει την παιδική χαρά
13. Έχει δυσκολία στον ύπνο
14. Εμφανίζει δυσκολίες με την σίτιση και είναι πολύ επιλεκτικό με το φαγητό του

Ποια είναι τα στάδια που ακολουθείτε εσείς όταν έρχεται ένα παιδί για εργοθεραπευτική αξιολόγηση;

Αρχικά λαμβάνεται το ιστορικό από τους γονείς σε μορφή συνέντευξης. Εκεί συλλέγονται πληροφορίες για το εργοθεραπευτικό προφίλ του παιδιού (επίπεδο συμμετοχής στα έργα που αναφέραμε), πληροφορίες για την εικόνα του παιδιού στα διάφορα πλαίσια της καθημερινότητάς του (σπίτι, σχολείο, δραστηριότητες που συμμετέχει) καθώς και το ιατρικό και αναπτυξιακό ιστορικό του παιδιού (π.χ. κατάκτηση βάδισης). Η συλλογή των πληροφοριών αυτών πραγματοποιείται και από ερωτηματολόγια που συμπληρώνουν οι γονείς.

Στη συνέχεια, ακολουθεί η αξιολόγηση του παιδιού, η οποία αποτελείται από την κλινική παρατήρηση του παιδιού τόσο στο χώρο σε κινητικές δοκιμασίες, όσο και στο τραπέζι με την εκτέλεση καθιστικών δοκιμασιών (π.χ. ικανότητα χρήσης μολυβιού, ψαλιδιού κ.α.). Σημαντική στην αξιολόγηση είναι η ελεύθερη παρατήρησή του, όπου λαμβάνονται πληροφορίες για το πως κινείται στο χώρο, για τα παιχνίδια που επιλέγει, για το πώς αλληλεπιδρά με το περιβάλλον του. Συχνά η αξιολόγηση συμπληρώνεται και από τη χορήγηση σταθμισμένων εργαλείων, όπου μας δείχνουν πού βρίσκεται αναπτυξιακά το παιδί και τι ελλείμματα υπάρχουν στους τομείς που εξετάζονται.

Ύστερα από τη συλλογή των πληροφοριών, πραγματοποιείται η ενημέρωση των γονέων και μέσα στις επόμενες μέρες δομείται η γραπτή αξιολόγηση.

Ποιοι είναι οι στόχοι που τίθενται;

Αφού συλλεχθούν οι απαραίτητές πληροφορίες, όπως αναφέραμε παραπάνω, στη συνέχεια δημιουργείται η στοχοθεσία, η οποία είναι εξατομικευμένη για το κάθε παιδί. Στόχος του ατόμου μέσα από την εργοθεραπεία είναι η λειτουργική συμμετοχή στην καθημερινότητα. Ενδεικτικά παραδείγματα στόχων που τίθενται είναι:

• Η ενίσχυση δεξιοτήτων οργάνωσης, ώστε να είναι ικανό να διαχειρίζεται τον χώρο
  του, τον χρόνο του σε διαφορετικά πλαίσια και συνθήκες.
• Η ενίσχυση της συγκέντρωσης, ώστε να συμμετέχουν και να ολοκληρώνουν τις
  σχολικές δραστηριότητες.
• Η ενίσχυση της κινητικότητας, ώστε να συμμετέχουν σε κινητικά παιχνίδια και
  δραστηριότητες που επιθυμούν (π.χ. ποδόσφαιρο).

Ποια είναι τα οφέλη της εργοθεραπείας;

Η παρέμβαση της εργοθεραπείας γίνεται κυρίως μέσα από το παιχνίδι. Τα παιδιά μέσω του παιχνιδιού εξελίσσονται και κατακτούν στόχους, χτίζοντας έτσι δυνατές προσωπικότητες.

Πόσο άμεσα μπορεί να δει κάποιος αποτελέσματα;

Ο χρόνος που θα δούμε τα πρώτα αποτελέσματα εξαρτάται από το δυναμικό του κάθε παιδιού καθώς και από τη συνεργασία της οικογένειας με τον θεραπευτή. Αναμένουμε να δούμε τα πρώτα αποτελέσματα στην αίθουσα της εργοθεραπείας μετά το πρώτο τρίμηνο θεραπείας, ενώ τόσο στο σπίτι όσο και στο σχολείο χρειάζεται περισσότερος χρόνος ώστε να γενικευθούν οι κατεκτημένες δεξιότητες.

Ακολουθούνται συγκεκριμένοι κύκλοι προγραμμάτων ή διαμορφώνονται ανάλογα με τις ανάγκες του παιδιού;

Το θεραπευτικό πρόγραμμα πρέπει είναι καλά οργανωμένο, δομημένο και ατομικά σχεδιασμένο για το κάθε παιδί. Η παρέμβαση παρέχει ένα ενθαρρυντικό
μαθησιακό περιβάλλον ώστε το παιδί να αισθάνεται άνετα και να περνά ευχάριστα.

Η παρέμβαση πρέπει να περιλαμβάνει τις στρατηγικές για να βοηθήσει το παιδί να εξελιχθεί και να αναπτυχθεί σύμφωνα με τις ανάγκες του κάθε παιδιού.

Υπάρχουν διαφορές στην εργοθεραπεία ανάλογα με την ηλικία του παιδιού;

Κάθε ηλικία καθώς και κάθε παιδί ίδιας ηλικίας έχει διαφορετικές ανάγκες. Στα μικρότερα παιδιά δουλεύουμε κυρίως δεξιότητες π.χ. ενίσχυση της ισορροπίας και ενδυνάμωση κορμού ώστε το παιδί να συμμετέχει σε ομαδικά κινητικά παιχνίδια, της αμφίπλευρης χρήσης χεριών για να εμπλέκεται σε παιχνίδι με μπάλα, της λεπτής κινητικότητας ώστε να κρατά με επιδεξιότητα το μολύβι και να σχηματίζει τα γράμματα. Ενώ σε μεγαλύτερα παιδιά δουλεύουμε την εκπαίδευση των παιδιών πάνω στα έργα, π.χ. πώς να προετοιμάσω ένα γεύμα, να κάνω τις δουλειές του σπιτιού, να βρω στρατηγικές που με βοηθούν να διαβάσω.

Πότε μπορούμε να πούμε ότι ένα παιδί μπορεί να σταματήσει την εργοθεραπεία;

Ένα παιδί σταματά την εργοθεραπεία όταν έχει επιτύχει στο καλύτερο δυνατό τους στόχους που έχουν τεθεί στο θεραπευτικό πρόγραμμα, με αποτέλεσμα να έχει κατακτήσει στο μέγιστο δυνατό την αυτονομία και την ανεξαρτησία του, και να μπορεί να εμπλέκεται και να ολοκληρώνει τους ρόλους του ως παιδί (π.χ. μαθητής, φίλος).

Από την εμπειρία σας, η εργοθεραπεία είναι ταμπού για τις οικογένειες;

Πλέον η Εργοθεραπεία είναι πολύ διαδεδομένη. Ένα πολύ μεγάλο εύρος παιδιών προσχολικής και σχολικής ηλικίας παρακολουθούν προγράμματα εργοθεραπείας.

Ερ.go
(εργοθεραπεία, λογοθεραπεία, ειδική αγωγή, συμβουλευτική γονέων)
Κολιάτσου 20, Κόρινθος
Τ. 27416-01526